به منظور انجام مدل یابی معادلات ساختاری تعریف متغیرها از اهمیت ویژه ای بر خوردار است. مهمترین نکته در انجام تحلیل آماری تعریف متغیرها در مدل یابی معادلات ساختاری است. در انجام مدل یابی معادلات ساختاری متغیر مشاهده‌پذیر یا آشکار به صورت مستطیل در نظر گرفته خواهد شد.
دسته اول متغیر ها در انجام مدل یابی معادلات ساختاری متغیرهای مشاهده‌پذیر یا معرف‌ها می‌باشند؛ که همان سؤال‌ها یا گویه‌های پرسشنامه می‌باشند. این دسته از متغیرها در نرم‌افزارهای معادلات ساختاری به شکل مستطیل یا مربع نمایش داده می‌شوند. در مدل‌های اندازه‌گیری که برپایه متغیرهای مشاهده‌پذیر تعریف می‌شوند؛ در انجام مدل یابی معادلات ساختاری دو نوع متغیر مشاهده‌پذیر X و Y وجود دارد. مدل‌های اندازه‌گیری، مدل‌هایی هستند که روابط بین متغیرهای مشاهده‌پذیر (مستطیل‌ها) و پنهان (بیضی‌ها) را با یک پیکان نمایش می‌دهند. در انجام مدل یابی معادلات ساختاری از آنجا که دو مدل اندازه‌گیری X و Y وجود داشته که به ترتیب با نمادهای کسای و اِتای نمایش داده می‌شوند؛ متغیرهای مشاهده‌پذیر مربوط در انجام مدل یابی معادلات ساختاری به این دو مدل نیز به نام‌های مشاهده‌پذیرهای X و Y تعریف می‌شوند.
|
متغیر مشاهده‌پذیر یا آشکار Observable Variable or Indicator |
انجام مدل یابی معادلات ساختاری در نرم افزار smart pls و لیزرل در نرم افزار SPSS، در تمامی آزمون‌ها و تحلیل‌های خود، تمایزی بین دو متغیر فاصله‌ای و نسبتی قائل نیست و هر دوی این متغیرها را با عنوان Scale می‌شناسد.
دسته دوم متغیرها هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری متغیرهای مکنون (پنهان) یا سازه‌ها می‌باشند که بطور مستقیم قابل اندازه‌گیری نبوده و به وسیله حدقال دو یا سه متغیر مشاهده‌پذیر قابل اندازه‌گیری میباشد. در هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری ، با دو نوع متغیر مکنون بر خورد می نماییم که با شکل بیضی نمایش داده می‌شوند.
متغیر مکنون برون‌زا (مستقل) هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری
متغیر مکنون درون‌زا (وابسته) هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری
هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری متغیرهای مکنون برون‌زا (مستقل) نقش علّی را برعهده داشته و از آنجا که فقط مسیرهایی از آن خارج میشود؛ به عنوان متغیرهای برون‌زا نام برده می‌شوند.
هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری متغیرهای مکنون درون‌زا (وابسته) در مدل معادلات ساختاری، نقش معلول را داشته و از آنجا که مسیرهایی از سوی متغیرهای دیگر به آن وارد میشود، به عنوان متغیرهای درون‌زا نام برده می‌شوند. متغیرهای وابسته دیگری نیز هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری وجود دارد که نقش میانجی داشته و مسیرهایی به آن هم وارد و هم از آن سمت متغیرهای دیگر خارج میشود؛ ولی از آنجا که در تعریف متغیرها به منظور انجام مدل یابی معادلات ساختاری ، برون‌زا و درون‌زا بودن نقش اصلی را ایفا می‌نماید، این متغیر (وابسته میانجی) چون خود علت متغیر دیگری میباشد، با همان نماد اِتای (متغیرهای وابسته) نمایش داده میشود. در واقع هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری متغیر وابسته متغیری است که تغییرات آن تحت‌تأثیر متغیر مستقل قرار می‌گیرد که برای انجام مدل یابی معادلات ساختاری به متغیرهای وابسته، درون‌زا گویند. متغیر میانجی دیگر متغیر وابسته‌ای است که در رابطه بین دو متغیر مستقل و وابسته دیگر سهم دارد که همان‌طور که در بالا بدان اشاره گردید، در مدل یابی معادلات ساختاری به این نوع متغیرها نیز متغیر درون‌زا گفته میشود که خود نسبت به متغیر دیگری در مدل متغیر برون‌زا هستند .
نکته ۱: متغیر میانجی در انجام مدل یابی معادلات ساختاری همان متغیر درون‌زا خوانده میشود، با این تفاوت که در درون مدل هم نقش درون‌زایی و هم برون‌زایی را نسبت به متغیرهای مستقل و وابسته در درون مدل می‌پذیرد. در مدل‌های حاوی متغیر میانجی، دو نوع میانجیگری ممکن است به وجود آید:
۱) میانجیگری کامل
۲) میانجیگری جزئی
در میانجیگری کامل (شکل زیر) تأثیر علّی میان متغیرهای مستقل و وابسته تنها به صورت غیرمستقیم و از طریق میانجی است.
نمایش انواع متغیرها به همراه متغیر میانجیگری کامل در یک مدل کلّی معادلات ساختاری
ولی در متغیر میانجیگری جزئی، تأثیر علی میان دو متغیر مستقل و وابسته از دو طریق مستقیم و غیرمستقیم است.
نمایش انواع متغیرها به هماره متغیر میانجیگری جزئی در یک مدل کلی معادلات ساختاری
نکته ۲: در مدل مدل‌سازی معادلات ساختاری با متغیر میانجی جرئی، برای تعیین شدت اثر غیرمستقیم متغیر مستقل به نسبت اثر کل این متغیر وابسته از شاخصی به نام شاخص VAF (Variance Accounted For) استفاده میشود.
مقدار این شاخص بین ۰ تا ۱ بوده که مقادیر نزدیک به ۱ نشان می‌دهد که تأثیر متغیر میانجی در رابطه بین متغیر مستقل و وابسته قوی میباشد. این شاخص از طریق فرمول زیر محاسبه میشود:
که در آن داریم:
a: ضریب مسیر بین متغیر مستقل و میانجی
b: ضریب مسیر بین متغیر میانجی و وابسته
c: ضریب مسیر بین متغیر مستقل و وابسته
هنگام انجام مدل یابی معادلات ساختاری در مدل‌سازی معادلات ساختاری شاهد ۳ نوع مدل اساسی می‌باشیم که روابط بین متغیرها (مکنون و مشاهده‌پذیر) این سه مدل را از هم متمایز می‌نماید:
۱) مدل اندازه‌گیری
۲) مدل ساختاری
۳) مئل عمومی معادلات ساختاری (مدل مسیری- ساختاری)
درباره این سایت